Không chỉ mang giá trị sử dụng, vật liệu gốm còn là biểu tượng của văn hóa, của bàn tay tài hoa và tâm hồn nghệ nhân qua từng lớp men, từng hoa văn tinh tế. Trong kiến trúc Indochine, gốm được tái hiện với diện mạo vừa mộc mạc, vừa sang trọng – là nhịp nối giữa truyền thống Á Đông và tinh thần thẩm mỹ phương Tây, góp phần làm nên vẻ đẹp thanh tao, sâu lắng và đầy hoài niệm cho không gian sống. Trong bài viết này, hãy cùng IMA Việt Nam khám phá tại sao gốm lại là vật liệu đem hơi thở đặc trưng của kiến trúc Indochine.
Tìm hiểu về vật liệu gốm
Gốm là một loại vật liệu vô cơ, phi kim, được hình thành từ đất sét tự nhiên cùng với các khoáng chất khác, sau đó được nhào nặn, tạo hình và nung ở nhiệt độ cao trong lò để đạt được độ cứng, độ bền và tính thẩm mỹ mong muốn. Quá trình nung khiến cấu trúc đất sét biến đổi hoàn toàn, tạo nên sản phẩm gốm có tính ổn định, chống thấm nước, chịu nhiệt và không bị phân hủy theo thời gian.
Trong kiến trúc và nội thất, đặc biệt là kiến trúc phong cách Indochine, vật liệu gốm được sử dụng như một vật liệu trang trí giàu cảm xúc, vừa mang giá trị mỹ thuật, văn hóa, vừa đem lại sự bền vững, mộc mạc và sang trọng cho không gian. Vật liệu gốm đất nung yêu thích sử dụng cho những món đồ trang trí trong kiến trúc như chậu cây, bình hoa, gạch lát, tượng trang trí với mục đích thể hiện sự hòa quyện giữa vẻ đẹp thủ công truyền thống Á Đông và tư duy thẩm mỹ tinh tế của phương Tây.
Phân biệt các loại vật liệu gốm trong kiến trúc Indochine
Gốm đất nung – Mộc mạc và đậm chất tự nhiên
Gốm đất nung là loại gốm được làm từ đất sét đỏ, nung ở nhiệt độ khoảng 800–1000°C, sau khi nung, sản phẩm gốm đất nung có màu nâu đỏ hoặc đỏ cam, bề mặt hơi thô và mang vẻ đẹp mộc mạc, chân chất. Gốm đất nung thường được ứng dụng để ốp sàn, ốp tường, lát sân, làm ngói, chậu cảnh, tượng trang trí hoặc phù điêu nghệ thuật. Không chỉ vậy, vật liệu gốm đất nung còn mang lại cảm giác ấm vào mùa lạnh, mát vào mùa nóng, giúp không gian luôn dễ chịu và gần gũi với thiên nhiên.
Gốm sành – Bền chắc và tinh tế
Gốm sành là vật liệu được nung ở nhiệt độ cao hơn gốm đất nung, nhiệt độ cao này khiến bề mặt trở nên rắn chắc, nặng, ít thấm nước và có thể phủ men hoặc để mộc. Trong nội thất Indochine, vật liệu gốm sành thường được dùng để chế tác chum, vại, bình trang trí, đèn gốm, hoặc bồn cây cảnh, tạo điểm nhấn mộc mạc mà sang trọng.
Những món gốm sành với lớp men bóng nhẹ, đôi khi rạn tự nhiên, mang đến cảm giác cổ xưa và đậm hồn Việt giúp cho không gian Đông Dương trở nên sâu lắng, hoài niệm nhưng vẫn tinh tế. Ngoài ra, vật liệu gốm sành còn được sử dụng để ốp mặt bàn, vách tường hoặc sàn hiên, đem lại độ bền cao và vẻ đẹp bền vững theo thời gian.
Gốm sứ – Thanh tao và sang trọng
Gốm sứ là loại gốm cao cấp, được làm từ cao lanh tinh khiết, nung ở nhiệt độ rất cao nên có độ trắng, độ mịn và độ trong cao. Sản phẩm gốm sứ có bề mặt trơn láng, nhẹ, chống thấm tuyệt đối và mang vẻ đẹp tinh khiết, sang trọng. Trong những công trình kiến trúc Indochine, chúng xuất hiện chủ yếu ở đồ trang trí và chi tiết nội thất tinh xảo như bình hoa, chén đĩa, lục bình, tượng sứ, gạch men trang trí, hay gạch bông hoa văn.
Vật liệu gốm sứ mang những họa tiết sứ men lam, men ngọc hoặc men rạn mô phỏng phong cách cổ truyền Việt – Pháp, sẽ giúp không gian kiến trúc Indochine trở nên thanh nhã, quý phái và có chiều sâu văn hóa. Đặc biệt, gốm sứ với sắc trắng ngà hoặc men lam nhạt là điểm nhấn quen thuộc trong những biệt thự Indochine cổ, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa sự tinh tế phương Tây và nét duyên Á Đông.
Gốm mỹ nghệ – Sáng tạo và mang đậm dấu ấn nghệ thuật
Gốm mỹ nghệ là dòng gốm được tạo ra không chỉ để sử dụng mà còn nhằm thể hiện giá trị nghệ thuật và cảm xúc thẩm mỹ. Loại vật liệu gốm mỹ nghệ này thường có kiểu dáng độc đáo, họa tiết trang trí cầu kỳ, và được phủ nhiều lớp men màu sáng tạo.
Trong không gian Indochine, vật liệu gốm mỹ nghệ thường được dùng để tạo điểm nhấn nghệ thuật, chẳng hạn như tượng trang trí, bình lớn đặt ở sảnh, phù điêu gốm hoặc tranh gốm treo tường. Mỗi tác phẩm đều là một câu chuyện mang đậm hơi thở Á Đông – từ hình ảnh hoa sen, chim hạc, phong cảnh Việt cổ cho đến hoa văn hình học Pháp cổ điển. Nhờ đó, vật liệu này trở thành linh hồn nghệ thuật trong không gian, làm nổi bật sự giao thoa văn hóa Đông – Tây, cổ – kim trong phong cách Indochine.
Gốm mosaic – Sáng tạo trong trang trí kiến trúc
Một biến thể hiện đại của gốm truyền thống là gốm mosaic, vật liệu này được tạo từ những mảnh gốm nhỏ ghép lại theo mô-típ trang trí hoặc hình ảnh nghệ thuật. Gốm mosaic thường được sử dụng để ốp tường, lát nền, làm tranh tường hoặc chi tiết trang trí mặt tiền trong kiến trúc Indochine.
Nhờ sự phản chiếu ánh sáng độc đáo và sự phối hợp màu sắc tinh tế, gốm mosaic mang lại cho không gian hiệu ứng thị giác sinh động và hiện đại hơn, nhưng vẫn giữ nguyên chất thủ công, mộc mạc của vật liệu gốm truyền thống.
Ứng dụng của vật liệu gốm trong kiến trúc Indochine
Trang trí tường, sàn và trần
Trong kiến trúc Indochine, gốm được sử dụng phổ biến để ốp tường, lát sàn và trang trí trần nhà, tạo nên không gian vừa mộc mạc vừa sang trọng. Những viên gạch gốm đất nung đỏ sậm, gạch bông men hoa văn cổ hoặc gạch mosaic thủ công thường được lựa chọn để mang đến hiệu ứng thị giác ấm áp, gần gũi nhưng vẫn tinh tế.
Vật liệu gốm không chỉ là vật liệu xây dựng mà còn là ngôn ngữ nghệ thuật, thể hiện sự giao thoa giữa tinh thần Á Đông và kỹ thuật phương Tây, sàn lát gốm giúp căn nhà luôn mát mẻ, trong khi tường gốm men tạo điểm nhấn trang trí độc đáo, phản chiếu ánh sáng mềm mại, tôn vinh vẻ đẹp của không gian Đông Dương.
Đồ nội thất và vật dụng trang trí
Gốm trong nội thất Indochine không chỉ dừng ở công năng mà còn mang giá trị thẩm mỹ và cảm xúc nghệ thuật, những bình hoa men lam, lục bình lớn đặt ở sảnh, chậu cây gốm sành hay đèn gốm thủ công đều trở thành điểm nhấn mềm mại giữa không gian có nhiều vật liệu nặng như gỗ, đá.
Các vật dụng bằng gốm vừa giúp cân bằng yếu tố phong thủy, vừa đem lại vẻ duyên dáng, thanh tao cho ngôi nhà. Sự xuất hiện của chúng như một lời nhắc về nhịp sống chậm, về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên – tinh thần đặc trưng của phong cách Indochine.
Tranh gốm và phù điêu
Một trong những ứng dụng ấn tượng nhất của gốm trong kiến trúc Đông Dương là tranh gốm và phù điêu nghệ thuật, những mảng tường được trang trí bằng tranh gốm thủ công với họa tiết hoa sen, hạc, rồng phượng, phong cảnh làng quê… không chỉ làm đẹp cho ngôi nhà mà còn kể lại câu chuyện văn hóa Việt – Pháp qua từng nét chạm, lớp men.
Phù điêu gốm thường xuất hiện ở tiền sảnh, hành lang hoặc khu vực phòng khách, tạo nên chiều sâu nghệ thuật và cảm xúc hoài cổ, chính sự tinh xảo của các chi tiết gốm đã khiến không gian Indochine trở nên vừa sang trọng, vừa có hồn, vừa đậm bản sắc Á Đông.
Gạch bông gốm
Trong kiến trúc Indochine, gạch bông gốm là một biểu tượng nổi bật, thể hiện rõ nét sự kết hợp giữa nghệ thuật Pháp cổ và tinh thần thủ công Á Đông. Những viên gạch bông được làm từ gốm tráng men, với hoa văn hình học xen kẽ họa tiết truyền thống như hoa lá, sóng nước, chim hạc… thường được dùng để lát sàn, ốp cầu thang, hoặc tạo viền trang trí tường.
Chúng mang đến vẻ đẹp tinh tế, nhịp điệu và tính đối xứng – những yếu tố thẩm mỹ quan trọng của phong cách Đông Dương, mỗi viên gạch như một mảnh ký ức, gợi lại hình ảnh các biệt thự cổ xưa ở Hà Nội, Sài Gòn hay Hội An.
Lời kết
Vật liệu gốm không chỉ là minh chứng cho sự khéo léo và sáng tạo của con người, mà còn là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Trong kiến trúc Indochine, gốm không đơn thuần là vật liệu xây dựng – mà là nghệ thuật sống, là biểu tượng của sự hòa hợp giữa thiên nhiên, văn hóa và thẩm mỹ. Mỗi viên gạch, mỗi bình hoa, mỗi bức tranh, mỗi vật liệu gốm đều kể một câu chuyện về đất, về người, và về hành trình lưu giữ vẻ đẹp vượt thời gian của phong cách Indochine.